Xà cừ là gì? 5 bí mật khiến mặt số đồng hồ thêm cuốn hút

Không phải ngọc trai, nhưng lại là “mẹ của ngọc trai” và mang vẻ đẹp không thể sao chép. Xà cừ là gì mà khiến giới mộ điệu mê mẩn đến vậy? Hãy cùng Saga Vietnam tìm hiểu ngay bài viết này nhé.

Xà cừ là gì? Đồng hồ khảm xà cừ là gì?

Xà cừ (còn gọi là Nacre hoặc Mother-of-pearl) là lớp vỏ óng ánh bên trong của các loài sinh vật như trai, bào ngư, ốc… Đây là chất liệu tự nhiên được các loài này tiết ra để bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân bên ngoài hoặc bao bọc các vật thể lạ – từ đó tạo thành ngọc trai.

Thành phần chủ yếu gồm những lớp tinh thể siêu mỏng xếp chồng lên nhau (chính là canxi cacbonat dạng aragonite), kết dính bằng một loại protein đặc biệt tên conchiolin. Chính cấu trúc này tạo nên hiệu ứng ánh sáng chuyển sắc (iridescence) nổi bật, vẻ ngoài lung linh, thay đổi màu sắc theo góc nhìn.

Dù mang vẻ đẹp mong manh, chất liệu này lại có độ bền cơ học cao đáng ngạc nhiên. Tuy nhiên, khi chế tác thành lát siêu mỏng (chỉ từ 0.1mm – 0.5mm) để làm mặt đồng hồ, nó trở nên khá giòn, yêu cầu kỹ thuật chế tác cực kỳ tinh xảo.

Đồng hồ khảm xà cừ là những thiết kế có mặt số hoặc một phần trang trí bằng lớp vỏ trai được đánh bóng kỹ lưỡng. Từ thế kỷ 18, kỹ nghệ này đã áp dụng trong chế tác để tôn vinh vẻ đẹp tinh tế, quý phái của người đeo.

5 điều tạo nên sức hút của kỹ nghệ khảm xà cừ

Với hơn một thập kỷ trong lĩnh vực đồng hồ cao cấp, Saga Vietnam đã chứng kiến không ít lần những người phụ nữ “rung động” khi lần đầu nhìn thấy mặt số xà cừ. Có khách hàng từng chia sẻ: “Em như bị thôi miên vậy, không thể rời mắt khỏi chiếc đồng hồ”. Vậy điều gì khiến xà cừ có sức hút mê hoặc đến vậy?

1. Xà cừ mang vẻ đẹp độc bản và duy nhất

Vì được hình thành một cách tự nhiên từ lớp vỏ bên trong của loài nhuyễn thể như trai ngọc, bào ngư. Dưới tác động của đại dương, thời gian, điều kiện môi trường khác nhau, mỗi mảnh xà cừ mang một hoa văn, màu sắc, ánh sắc riêng biệt, không cái nào giống cái nào.

Chính điều này khiến mặt số làm từ chất liệu này trở thành phiên bản giới hạn “độc nhất vô nhị” dành cho bạn – không ai có thể sở hữu một chiếc thứ hai giống hệt.

Theo thương hiệu cao cấp Patek Philippe: “Mỗi mặt số xà cừ đều là một tác phẩm nghệ thuật không thể sao chép và không thể thay thế.” 

2. Hiệu ứng ánh sáng huyền ảo, luôn thay đổi

Hãy thử một thí nghiệm nhỏ: Nếu bạn đang đeo đồng hồ xà cừ, hãy nghiêng cổ tay từ từ dưới ánh đèn. Bạn sẽ thấy mặt số biến hóa từ xanh ngọc sang hồng phấn, rồi tím khói… Đó chính là lý do tại sao nhiều quý cô nói rằng: “Chiếc đồng hồ này như có linh hồn riêng vậy!“

Xà cừ sở hữu hiệu ứng ngũ sắc (iridescence) – hiện tượng ánh sáng phản chiếu tạo nên các dải màu chuyển động, thay đổi liên tục khi bạn thay đổi góc nhìn. Nhờ đó, chiếc đồng hồ của bạn trở nên sống động, như đang “thở” cùng ánh sáng.

Hiệu ứng đặc biệt này bắt nguồn từ cấu trúc vi mô của xà cừ. Các lớp aragonit siêu mỏng được xếp chồng lên nhau với kích thước tương đương bước sóng của ánh sáng nhìn thấy. Chính cấu trúc này cho phép ánh sáng bị bẻ cong, tách thành nhiều dải màu khác nhau – tạo nên hiện tượng ánh kim (iridescent luster), khiến xà cừ như đổi màu theo từng cử động cổ tay.

Khi đặt dưới ánh nắng hay ánh đèn, mặt số có thể chuyển từ xanh ngọc, hồng phấn, đến tím khói, vàng nhạt… tạo nên chiều sâu thị giác, cảm giác mê hoặc mà không vật liệu nào khác có được.

3. Biểu tượng của sự sang trọng, tinh tế và quyền lực

Từng bước đi qua các nền văn minh lớn, xà cừ không chỉ là vật liệu trang trí mà còn là biểu tượng trường tồn của sự sang trọng và quyền lực.

• Từ Ai Cập đến La Mã cổ đại: Vật liệu này đã được khảm lên ngai vàng, hộp trang sức, vũ khí và nhạc cụ của giới quý tộc Ai Cập, Trung Hoa, La Mã.
• Ở Trung Hoa và Triều Tiên: Chúng cũng được chạm khảm tinh xảo trên bàn ghế, tủ gỗ biểu tượng của sự phú quý và trường tồn.
• Nhật Bản cổ đại: Thợ thủ công Nhật đã dùng chúng để khảm tranh, hộp mỹ phẩm, vỏ kiếm…thể hiện gu thẩm mỹ thanh nhã và công phu.
• Thời Victoria (thế kỷ 19): Chất liệu này từng gây sốt trong giới quý tộc châu Âu với các món trang sức, khuy áo và phụ kiện thời thượng.
• Ở phương Đông: nó cũng từng sử dụng trong ngai vàng, bút ngọc, tráp son phấn của các hoàng hậu, biểu trưng cho vẻ đẹp cao quý, khí chất vượt trội.

Trong chế tác đồng hồ cao cấp ngày nay, nó tiếp tục khẳng định vị thế khi xuất hiện trong phiên bản giới hạn của thương hiệu lớn. Rolex, Patek Philippe hay Cartier đều sử dụng chất liệu này như một tuyên ngôn thẩm mỹ cho sự thanh lịch, tinh xảo, đẳng cấp vượt thời gian.

Rolex cũng thường xuyên lựa chọn vật liệu này cho phiên bản cao cấp nhất của dòng Datejust hay Day-Date, nhấn mạnh rằng: “Chỉ miếng xà cừ có ánh sắc hoàn hảo mới được lựa chọn để thể hiện đẳng cấp của người đeo.”

4. Giá trị tinh thần và cảm giác thư thái

Không chỉ đẹp về hình thức, vật liệu này còn mang ý nghĩa sâu sắc về mặt tinh thần. Trong phong thủy phương Đông, nó được xem là biểu tượng của sự bình an, may mắn, thịnh vượng. Nhiều người tin rằng đeo đồng hồ khảm xà cừ giúp giảm căng thẳng, tạo cảm giác thư giãn.

Các chuyên gia tâm lý từ Yale University đã chứng minh trong lý thuyết Biophilic Design: con người có xu hướng cảm thấy an yên hơn khi tiếp xúc với yếu tố thiên nhiên, kể cả qua chất liệu như gỗ, đá, thạch anh…

Điều đó lý giải vì sao việc đeo đồng hồ mặt xà cừ có thể khiến bạn cảm thấy gần gũi với thiên nhiên hơn mỗi ngày.

5. Thể hiện kỹ nghệ thủ công bậc thầy

Dù thành phẩm trông cứng cáp và lấp lánh, nhưng khi mới tách ra khỏi vỏ và chưa gắn vào đế, xà cừ là một vật liệu cực kỳ giòn và mỏng manh.

Các lát xà cừ dùng làm mặt số đồng hồ thường chỉ dày từ 0.1mm đến 0.5mm – mỏng hơn cả một sợi tóc người!

Việc cắt, khoét lỗ, và xử lý những lát xà cừ này đòi hỏi sự khéo léo, chính xác tuyệt đối và thường phải dùng đến công nghệ laser hoặc các dụng cụ kim cương siêu nhỏ. Chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể làm vỡ toàn bộ mảnh xà cừ quý giá.

Theo Peter Glomb – thợ đồng hồ nội bộ của WristCheck: “MOP is extremely brittle, thus it can be difficult to work with…” (Tạm dịch là xà cừ rất giòn, do đó việc gia công nó không hề dễ dàng…). (Nguồn: WristCheck, 2023).

Chính sự thủ công, tỉ mỉ này khiến mỗi chiếc đồng hồ xà cừ không chỉ là phụ kiện xem giờ mà còn là một tác phẩm nghệ thuật sống động trên cổ tay bạn.

Quy trình khai thác và chế tác xà cừ trong ngành đồng hồ

Để tạo nên một mặt số xà cừ vừa tinh xảo vừa độc bản, nghệ nhân phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ từ khai thác đến chế tác. Mỗi bước đều đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối và bàn tay đầy kinh nghiệm. Dưới đây là 9 bước mà Saga Vietnam đã tổng hợp lại.

1. Khai thác xà cừ từ đại dương

Đầu tiên, nghệ nhân sẽ khai thác xà cừ từ lớp vỏ bên trong của loài thân mềm lớn như trai ngọc hay hàu, thường sống ở vùng biển nhiệt đới. Lớp vỏ này chính là nơi chứa đựng ánh ngũ sắc tự nhiên đặc trưng, yếu tố tạo nên vẻ đẹp khó cưỡng cho mặt số.

2. Lựa chọn, phân loại

Sau khi khai thác, họ sẽ tiến hành lựa chọn, phân loại kỹ lưỡng các mảnh vỏ dựa trên độ sáng, màu sắc, độ dày, mức độ nguyên vẹn. Chất lượng nguyên liệu thô sẽ quyết định trực tiếp đến độ hoàn hảo của thành phẩm.

3. Cắt thô theo kích thước mặt số

Những mảnh vỏ đạt chuẩn sẽ được cắt thành các đĩa thô có kích thước gần bằng mặt số đồng hồ. Đây là bước tiền đề cho công đoạn tạo hình phía sau.

4. Mài, cắt lát siêu mỏng

Đây là công đoạn phức tạp nhất. Nghệ nhân sẽ mài mỏng các đĩa xà cừ chỉ còn từ 0.1mm đến 0.5mm bằng công cụ đặc biệt như máy CNC hoặc dụng cụ mài kim cương. Vì xà cừ ở độ dày này rất giòn, nên thao tác cần vô cùng khéo léo để tránh nứt, vỡ.

5. Tạo hình, hoàn thiện mặt số

Sau đó cắt các lát mỏng này chính xác theo hình dạng mặt số. Các chi tiết như lỗ kim, cửa sổ ngày hay vị trí đính cọc số, logo…cũng xử lý cẩn thận ở bước này.

6. Đánh bóng tôn vinh ánh ngũ sắc

Đánh bóng bề mặt để làm nổi bật ánh sắc óng ánh tự nhiên – thứ ánh sáng dịu dàng, đầy cuốn hút chỉ có ở xà cừ thật.

7. Kỹ thuật khảm (Inlay/Marquetry)

Với thiết kế mặt số nghệ thuật, nghệ nhân sẽ khảm từng mảnh nhỏ khác nhau về màu và hình dạng để tạo nên họa tiết như hoa, động vật hay hình trừu tượng. Đây là kỹ thuật thủ công đòi hỏi độ chính xác gần như tuyệt đối cùng con mắt thẩm mỹ tinh tế.

8. Gắn lên đế kim loại

Lát xà cừ sau cùng sẽ được gắn lên đế kim loại (thường là đồng thau) nhằm đảm bảo độ cứng, sự ổn định, độ bền lâu dài cho mặt số.

9. Xử lý màu (nếu cần)

Một số loại có thể xử lý nhiệt hoặc nhuộm nhẹ mặt sau để tăng sắc độ mong muốn (ví dụ như tăng độ đen cho xà cừ đen). Tuy nhiên, thương hiệu cao cấp thường ưu tiên giữ lại vẻ đẹp tự nhiên vốn có của nó.

Saga và ứng dụng kỹ nghệ khảm xà cừ trong đồng hồ thời trang

Saga là thương hiệu đồng hồ và trang sức đính đá thời trang hàng đầu dành cho nữ, luôn tiên phong với những thiết kế tinh xảo, hiện đại, đậm cá tính. Trong hành trình tôn vinh vẻ đẹp của phụ nữ, xà cừ là chất liệu được Saga đặc biệt ưu ái, ứng dụng rộng rãi trong hầu hết thiết kế đồng hồ nữ.

Bởi với Saga Vietnam, mỗi người phụ nữ đều là một ẩn số kỳ diệu – khi dịu dàng, khi mạnh mẽ – xà cừ chính là chất liệu hoàn hảo để khắc họa điều đó. Ánh ngũ sắc tự nhiên luôn chuyển biến theo góc nhìn, cũng giống như bản chất đa chiều và cuốn hút của người phụ nữ hiện đại.

Không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, chúng còn tạo nên diện mạo lấp lánh, sang trọng, rất “nịnh mắt” – một yếu tố khiến Quý cô khó lòng rời mắt. Bên cạnh đó, kỹ thuật chế tác tỉ mỉ trên từng lát xà cừ mỏng giúp mỗi chiếc đồng hồ mang dấu ấn riêng biệt như món trang sức thời gian có một không hai, dành riêng cho bạn.

Tại Saga Vietnam, các thiết kế ứng dụng xà cừ đa dạng từ sắc trắng tinh khôi, đen huyền bí, ngũ sắc quyến rũ đến hồng, xanh, tím… đáp ứng mọi gu thẩm mỹ – từ nàng yêu vẻ đẹp thanh lịch đến quý cô mê phong cách cá tính và hiện đại.

Giải mã những câu hỏi được quan tâm nhất

Chất liệu này từ lâu đã được yêu thích trong chế tác đồng hồ nhờ vào vẻ đẹp lấp lánh, độc bản. Tuy nhiên, cũng chính vì mang vẻ đẹp tự nhiên không thể sao chép, chúng thường khiến người tiêu dùng băn khoăn: Liệu nó có giống ngọc trai? Có bền không? Dễ bị làm giả không?

Saga Vietnam sẽ cùng bạn giải mã những câu hỏi phổ biến nhất xoay quanh chủ đề này nhé.

1. Xà cừ có phải là ngọc trai không, có liên quan gì đến ngọc trai không?

Xà cừ và ngọc trai đều có nguồn gốc từ loài nhuyễn thể như trai, hàu hoặc bào ngư. Tuy nhiên, chúng không phải là một.

• Xà cừ là lớp vỏ bên trong của vỏ trai, còn gọi là mẫu xà cừ (mother-of-pearl). Lớp này có đặc tính phản chiếu ánh sáng ngũ sắc do cấu trúc vi tinh thể đặc biệt của nó.
• Ngọc trai là sản phẩm kết tinh từ lớp xà cừ bao quanh một dị vật nằm bên trong cơ thể trai hoặc sò. Nói cách khác, ngọc trai được hình thành từ chính xà cừ, nhưng ở dạng cầu kết khối.

Do đó, có thể xem xà cừ là “mẹ” của ngọc trai – cả hai đều mang vẻ đẹp lấp lánh, nhưng mỗi loại lại được ứng dụng khác nhau trong chế tác trang sức và đồng hồ.

2. Mặt đồng hồ xà cừ có dễ vỡ/trầy xước không?

Bản chất xà cừ là một vật liệu giòn, dễ nứt vỡ khi ở dạng lát mỏng. Tuy nhiên, khi ứng dụng trong chế tác đồng hồ, xà cừ thường cố định chắc chắn lên một lớp nền kim loại và bảo vệ bằng kính sapphire hoặc kính khoáng cường lực.

• Kết cấu này giúp mặt đồng hồ đạt độ bền cao, hạn chế tối đa nguy cơ nứt vỡ hoặc trầy xước trong điều kiện sử dụng thông thường.
• Trong trường hợp va đập mạnh, lớp kính bên ngoài có thể chịu ảnh hưởng, nhưng lớp xà cừ bên dưới thường vẫn được bảo vệ nguyên vẹn.

Tuy nhiên, như với mọi món phụ kiện cao cấp, Saga Vietnam vẫn khuyến khích bạn sử dụng và bảo quản cẩn thận.

3. Làm thế nào để phân biệt xà cừ tự nhiên và xà cừ giả/nhân tạo?

Xà cừ tự nhiên có ánh ngũ sắc độc đáo, thay đổi liên tục, không đồng đều. Mỗi mặt số là duy nhất. Xà cừ giả (thường là nhựa hoặc thủy tinh phủ lớp màu) sẽ có ánh sáng đều tăm tắp, thiếu đi sự “sống động”, độ sâu của xà cừ tự nhiên.

Rất khó để làm giả hoàn hảo hiệu ứng ánh sáng tự nhiên này. Để đảm bảo chất lượng, bạn nên chọn mua từ các thương hiệu uy tín trên thị trường.

Mẹo từ chuyên gia: Khi mua đồng hồ xà cừ, bạn hãy cầm lên và xoay nhẹ dưới ánh sáng. Nếu thấy màu sắc thay đổi mượt mà, tự nhiên – đó là xà cừ thật. Còn nếu ánh sáng đều tăm tắp, có thể đó là hàng giả.

4. Màu sắc của xà cừ có bị phai hay đổi màu theo thời gian không?

Xà cừ tự nhiên có độ ổn định cao về màu sắc và khả năng phản chiếu ánh sáng. Nếu bảo quản đúng cách, mặt số có thể giữ được vẻ óng ánh ban đầu trong nhiều năm.

Tuy nhiên, việc tiếp xúc trực tiếp với hóa chất mạnh (nước hoa, dung môi), độ ẩm cao, hoặc ánh nắng gắt trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến bề mặt xà cừ, làm giảm độ bóng và gây biến đổi màu nhẹ.

Lời khuyên: Tránh để đồng hồ tiếp xúc với môi trường khắc nghiệt và vệ sinh nhẹ nhàng bằng khăn mềm sau mỗi lần sử dụng để giữ xà cừ luôn sáng đẹp như mới.

Bạn đã sẵn sàng khám phá vẻ đẹp mê hoặc của xà cừ chưa? Hãy ghé thăm showroom Saga để cảm nhận tận mắt sự kỳ diệu này. Hoặc tham khảo trực tuyến tại website Saga Vietnam: https://sagavietnam.com/ nhé.

Tìm hiểu thêm về vật liệu chế tác trên đồng hồ

• Thép không gỉ là gì? Ưu nhược điểm khi ứng dụng trên đồng hồ
• Vàng 18K trên đồng hồ đáng giá không? Có là vàng thật không?

Hồng Liên